ในไม่กี่ปีที่ผ่านมา เราคงเคยได้ยินกันมาบ้างเกี่ยวกับแนวทางการป้องกันการติดเชื้อ HIV ทั่วโลกรวมถึงประเทศไทย ต่างก็ให้ความสำคัญและมีการหาแนวทางป้องกันไม่ให้มีผู้ติดเชื้อรายใหม่

 ภาพที่ 1 PrEP และ PEP
ที่มา https://thevillagepharmacy.ca

           จากแนวโน้มที่มีแต่จะมากขึ้นของผู้ติดเชื้อรายใหม่  ซึ่งบ่งบอกให้เห็นว่าในอนาคตการติดเชื้อจะเพิ่มสูงขึ้นอย่างแน่นอน การป้องกันก่อนการสัมผัสเชื้อและติดเชื้อจึงเป็นวิธีการลดจำนวนผู้ติดเชื้อรายใหม่ ที่ดีที่สุด

           ปัจจุบันในประเทศไทย มีการใช้ยาเพื่อป้องกันการติดเชื้อ HIV โดยหลังจากที่องค์การอนามัยโลกแนะนำให้ประเทศสมาชิกจ่ายยาต้านไวรัสให้กับกลุ่มเสี่ยงที่มีอัตราการติดเชื้อรายใหม่  โดยเฉพาะกลุ่มชายรักชายและสาวประเภทสอง

           การใช้ยาต้านไวรัสเพื่อป้องกันการติดเชื้อ HIV ในประเทศไทย มีแนวทางดังนี้ 

PrEP 

            PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) อ่านว่า  เพร็ป   เป็นยาต้านไวรัสสำหรับผู้ที่ยังไม่ติดเชื้อ HIV เพื่อป้องกันการติดเชื้อ เหมาะสำหรับกลุ่มผู้ที่อยู่ในภาวะสุ่มเสี่ยง เช่น มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้ใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้ง หรือมีคู่สัมพันธ์ที่มีเชื้อ HIV

            เพร็ป เป็นการให้ยา 2 ตัว ร่วมกันก่อนการสัมผัสเชื้อ คือ ยาทีโนโฟเวียร์ (TDF) ให้ร่วมกับเอมทริซิตาบีน (FTC) สามารถป้องกันการติดเชื้อ HIV ได้ร้อยละ 92  ซึ่งจะมีประสิทธิภาพมากน้อยแค่ไหนขึ้นอยู่กับการทานยา โดยมีข้อกำหนดการใช้ยาคือ ทานทุกวัน โดยยาที่แนะนำให้ใช้ในปัจจุบันคือ Tenofovir 300 มิลลกรัม Emtricitabine 200 มิลลิกรัม ครั้งละ 1 เม็ด วันละ 1 ครั้ง   ทั้งนี้มีข้อสำคัญว่า ผู้ใช้ยาจะต้องเป็นบุคคลที่ไม่มีเชื้อ HIV มาก่อนเท่านั้น ดังนั้น ก่อนการใช้ยาจะต้องเข้ารับการตรวจเชื้อ HIV ในขั้นตอนแรกของการรับบริการก่อน นอกจากนี้ยังต้องตรวจสภาพร่างกายและการทำงานของตับและไต ว่าปรกติหรือไม่ เพราะมีผลข้างเคียงต่อตับและไตอยู่บ้างเหมือนกัน สำหรับการใช้ยาตัวนี้

          ทั้งนี้จำเป็นต้องเรียนรู้และป้องกันการติดเชื่อร่วมไปกับวิธีอื่น ๆ ไปด้วย เช่น  การใช้ถุงยางทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ การตรวจเลือดอย่างสม่ำเสมอ แนะนำว่าทุก ๆ 3 เดือน  และการลดจำนวนคู่นอน เป็นต้น

PEP

         PEP (Post -Exposure Prophylaxis) อ่านว่า  เป๊ป    เป็นยาต้านไวรัสสำหรับผู้ที่ยังไม่ติดเชื้อ HIV แต่พึ่งไปสัมผัสหรือรับเชื้อ HIV มา เราอาจเรียกได้ว่า ยาเป๊ปเป็นยาฉุกเฉิน โดยจำเป็นต้องกินยาให้เร็วที่สุดภายหลังการสัมผัสเชื้อ ภายในเวลา 72 ชั่วโมง จากภาวะเสี่ยงต่าง ๆ อาทิมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน

         PEP ประกอบด้วยยาต้านไวรัสประมาณ 3ชนิด ที่ทำงานโดยช่วยยับยั้งการแบ่งตัวของสารพันธุกรรมในเชื้อ และยับยั้งการกลายเป็นตัวไวรัสที่สมบูรณ์ ซึ่งจะทำให้ร่างกายสร้างระบบภูมิคุ้มกันในการป้องกันก่อนจะแพร่กระจายในร่างกายได้ การรับประทานยาชนิดนี้ จำเป็นต้องทานอย่างต่อเนื่องเป็นเวลาหนึ่งเดือน และต้องทานยาต้านไวรัสเหมือนกับผู้ติดเชื้อ HIV ประกอบกันไปอีก 2-3 ชนิด ทั้งนี้อาจมีผลข้างเคียงโดยเกิดอาการท้องเสีย ปวดหัว คลื่นไส้ อาเจียน โดยจำเป็นต้องอยู่ในการดูแลและควบคุมโดยแพทย์

         สรุปก็คือ PrEP (เพร็ป) และ PEP (เป๊ป) มีข้อจำแนกอย่างชัดเจนดังนี้

1. PrEP คือยาป้องกันก่อนการเสี่ยงในการได้รับหรือสัมผัสเชื้อ HIV
2. PEP  คือยาฉุกเฉินที่ต้องทานหลังการเสี่ยงการได้รับหรือสัมผัสเชื้อ HIV ภายในเวลา 72 ชั่วโมง

       การป้องกันการมีผู้ติดเชื้อรายใหม่ โดยการใช้ PrEP (เพร็ป) และ PEP (เป๊ป) อย่างถูกต้องตามคำแนะนำของแพทย์ จะช่วยลดความเสี่ยงในการรับเชื้อ HIV ได้จริง ดังจะเห็นได้จาก แนวทางการรักษาและป้องกันการติดเชื้อ HIV ของสถาบันที่เป็นที่ยอมรับทั่วโลก ซึ่งนำไปสู่การลดการระบาดของโรคเอดส์ได้อย่างได้ผลในอนาคตนั่นเอง

แหล่งที่มา

ยาต้านไวรัสเอชไอวีเพื่อป้องกัน (ยาเพร็พ-ยาเป๊ป).  สืบค้นเมื่อ 18 ตุลาคม 2560, จาก
         http://adamslove.org/d.php?id=72

PEP (เป๊ป).  สืบค้นเมื่อ 18 ตุลาคม 2560, จาก
         http://www.lovefoundation.or.th/th/pep-post-exposure-prophylaxis#prep

วันทนีย์ โลหะประกิตกุล (2559, 2  สิงหาคม).   “เพร็พ” และ “เป็ป” ก็ต้านเอดส์เหมือนกัน.  สืบค้นเมื่อ 18 ตุลาคม 2560, จาก
         http://haamor.com/th/เพร็พและเป็ปก็ต้านเอดส์เหมือนกัน-2