หลากหลายความสวยงามที่ปรากฏอยู่บนท้องฟ้าที่ไกลสุดลูกหูลูกตาอย่างอวกาศ “เนบิวลา” (Nebula) เป็นอีกหนึ่งวัตถุที่เรียกได้ว่ามีความสวยงามไม่แพ้วัตถุอื่น ๆ ในอวกาศ เนบิวลาหรือกลุ่มฝุ่น แก๊ส และพลาสมาในอวกาศ ที่อยู่รวมตัวกันจะมีลักษณะเป็นก้อนหมอกเมฆขนาดใหญ่ ปะปนอยู่ในกลุ่มดวงดาวที่เปร่งแสงสีสวยงาม มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “หมอกเพลิง”
ภาพที่ 1 เนบิวลา
ที่มา https://pixabay.com/th/ , barewolf
ดาวฤกษ์ในอวกาศเองก็เกิดขึ้นจากเนบิวลา เนบิวลาประกอบไปด้วยแก๊สไฮโดรเจนเป็นโครงสร้างพื้นฐาน การรวมกลุ่มกันด้วยแรงโน้มถ่วงที่ดึงดูดให้ฝุ่นและแก๊สเข้ามารวมตัวอัดแน่นเป็นก้อนที่มีขนาดเล็กและหนาแน่นขึ้น เมื่อมวลมีแรงดึงดูดซึ่งกันและกัน แรงดึงดูดแปรผันตามมวล มวลยิ่งมากแรงดึงดูดยิ่งมาก ฝุ่นและแก๊สรวมตัวอันแน่นจนเกิดความดันและอุณหภูมิที่สูงขึ้น จนเกิดปฏิกิริยาฟิวชั่นกลายเป็นดาวฤกษ์ ในขณะเดียวกัน เนบิวลาเองก็เป็นวิวัฒนาการของดาวฤกษ์ช่วงสุดท้าย ซึ่งอาจเกิดจากการระเบิดของดวงดาวฤกษ์ต่าง ๆ จนกลายเป็นฝุ่นและเศษซากต่าง ๆ จับตัวกันกลายเป็นเนบิวลาอีกครั้ง
โดยปกติเราแบ่งเนบิวลาออกเป็น 2 ลักษณะคือ เนบิวลาสว่าง และ เนบิวลามืด
เนบิวลาสว่าง (Diffuse nebula)
ภาพที่ 2 ภาพตัวอย่างเนบิวลลสว่าง ทั้ง 2 ชนิดคือ เนบิวลาเปล่างแสงและเนบิวลาสะท้อนแสง
ที่มา http://122.155.197.218/index.php?option=com_k2&view=item&id=4890:2015-09-11-10-19-03&Itemid=184
มี 2 ชนิดคือ เนบิวลาสะท้อนแสง (Reflection nebula) หรือเรียกอีกอย่างว่า ซึ่งเกิดจากการกระเจิงของแสงจากดาวฤกษ์ใกล้เคียง แสงจะมีลักษณะสีฟ้าหรือสีน้ำเงิน ส่วนอีกชนิดคือ เนบิวลาเปล่งแสง (Emission nebula) ซึ่งเกิดจากการกระตุ้นด้วยรังสีอัลตราไวโอเลตจากดาวข้างเคียง โดยจะเปล่งแสงในช่วงคลื่นที่เฉพาะตัวตามธาตุองค์ประกอบของเนบิวลา ทำให้มีสีต่าง ๆ กัน ตัวอย่างเช่นเนบิวลาเรืองแสงออกมาเป็นสีแดงจากแก๊สไฮโดรเจน หรือบางครั้งเป็นสีเขียวจากแก๊สออกซิเจน บางครั้งอาจมีสีอื่นซึ่งเกิดจากอะตอม หรือโมเลกุลอื่น ๆ ก็ได้
ตัวอย่างเนบิวลาสว่าง
สะท้อนแสง ได้แก่ เนบิวลาสว่างใหญ่ในกระจุกดาวลูกไก่ จะสะท้อนแสงสีน้ำเงิน
เรืองแสง ได้แก่ เนบิวลา M-42 ในกลุ่มดาวนายพราน เนบิวลาวงแหวน M-52 ในกลุ่มดาวพิณ
ทั้งเรืองแสงละสะท้อนแสง ได้แก่ เนบิวลาสามแฉก M-20 ในกลุ่มดาวคนยิงธนู
เนบิวลามืด (Dark nebula)
ภาพที่ 3 ภาพตัวอย่างเนบิวลามืด
ที่มา https://apod.nasa.gov/apod/ap171021.html ,Fabian Neyer
เป็นแก๊สและฝุ่น ที่จับตัวบดบังและดูดกลืนแสงของดาวฤกษ์ จึงทำให้มองเห็นเป็นบริเวณสีดำ เราจะสามารถสังเกตเห็นเนบิวลามืดได้เมื่อมีเนบิวลาสว่าง หรือดาวฤกษ์จำนวนมากเป็นฉากหลัง
ตัวอย่างเนบิวลามืด ได้แก่ เนบิวลามืดรูปหัวม้าในกลุ่มดาวนายพราน และ เนบิวลารูปถุงถ่านหิน ในกลุ่มดาวกางเขนใต้
และในความเป็นจริงแล้ว เนบิวลาสว่าง เนบิวลาสะท้อนแสง และเนบิวลามืด ก็เป็นเพียงมุมมองที่เป็นปรากฎการณ์จากโลกเท่านั้น
สำหรับบทความนี้จะแนะนำและเขียนเพื่อให้ทำความรู้จักโดยภาพรวมเกี่ยวกับเนบิวลาเพียงเท่านั้น ส่วนรายละเอียดเกี่ยวกับตัวอย่างของเนบิวลาต่าง ๆ นั้น สามารถติดตามอ่านได้จากแหล่งที่มาด้านล่างนี้ได้เลย
แหล่งที่มา
เนบิวลา คืออะไร. สืบค้นเมื่อ 12 เมษายน 2561, จาก
http://www.nextsteptv.com/mysci/เนบิวลา-คืออะไร/
เนบิวลา. สืบค้นเมื่อ 12 เมษายน 2561, จาก
http://122.155.197.218/index.php?option=com_k2&view=item&id=4890:2015-09-11-10-19-03&Itemid=184
เนบิวลา. สืบค้นเมื่อ 12 เมษายน 2561, จาก
http://www.lesa.biz/astronomy/star/nebula
วิมุติ วสะหลาย . สีของเนบิวลาบ่งบอกอะไรได้บ้าง? . สืบค้นเมื่อ 2 มกราคม 2560, จาก
http://thaiastro.nectec.or.th/library/faqs/faq.php?faqid=19
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) กระทรวงศึกษาธิการ เป็นหน่วยงานของรัฐที่ไม่แสวงหากำไร ได้จัดทำเว็บไซต์คลังความรู้ SciMath เพื่อส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และเทคโนโลยีทุกระดับการศึกษา โดยเน้นการศึกษาขั้นพื้นฐานเป็นหลัก หากท่านพบว่ามีข้อมูลหรือเนื้อหาใด ๆ ที่ละเมิดทรัพย์สินทางปัญญาปรากฏอยู่ในเว็บไซต์ โปรดแจ้งให้ทราบเพื่อดำเนินการแก้ปัญหาดังกล่าวโดยเร็วที่สุด
The Institute for the Promotion of Teaching Science and Technology (IPST), Ministry of Education, a non-profit organization under the Thai government, developed SciMath as a website that provides educational resources in Science, Mathematics and Technology. IPST invites visitors to use its online resources for personal, educational and other non-commercial purpose. If there are any problems, please contact us immediately.
Copyright © 2018 SCIMATH :: คลังความรู้ SciMath. Terms and Conditions. Privacy. , All Rights Reserved.
อีเมล: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. (ให้บริการในวันและเวลาราชการเท่านั้น)