45 / 284
ส่งเสริมทักษะการคิดเชิงวิเคราะห์ วิพากษ์วิจารณ์ และการคิดแบบมีเหตุผลผ่านการสอน
ชีวจริยธรรม
การสอนให้นักเรียนมีส่วนร่วมในการรับผิดชอบต่อสังคมเป็นสิ่งที่ครูผู้สอนควรตระหนัก
และคิดหาวิธีการที่จะผสมกลมกลืนเข้าไปในกระบวนการจัดการเรียนการสอนในทุกระดับชั้น
ให้ได้ หากปลูกฝังแนวคิดเหล่านี้ให้กับเยาวชนของเรารุ่นสู่รุ่นไปเรื่อยๆ ผ่านการศึกษาในระบบ
เชื่อว่าต่อไปเยาวชนของประเทศไทยจะมีจิตสำ�นึกที่ดีต่อสังคมและเติบโตเป็นพลเมืองที่มี
คุณภาพของประเทศชาติ การมีส่วนร่วมในการรับผิดชอบต่อสังคม เป็นหลักพึงปฏิบัติในด้าน
ของจริยธรรม (ethics) ซึ่งโดยความหมายของจริยธรรมแล้ว คือ แนวทางของการประพฤติหรือ
ปฏิบัติตนของบุคคลในสังคม ซึ่งการประพฤติหรือปฏิบัติตนภายใต้การอยู่ร่วมกันในสังคมย่อม
หลีกหนีไม่พ้นจากการมีปฏิสัมพันธ์กันระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งมีชีวิตด้วยกันรวมทั้งมนุษย์ด้วย
หรือการมีปฏิสัมพันธ์กันระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งไม่มีชีวิต เช่น การใช้และดูแลรักษา
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม การปฏิบัติตนตามประเพณีและวัฒนธรรมที่ดี หรืออื่นๆ
อีกมากมาย เป็นต้น การประพฤติของบุคคลย่อมส่งผลได้ทั้งในทางบวกและทางลบ โดยครู
ผู้สอนมักคาดหวังให้เยาวชนประพฤติตนในเชิงบวกมากกว่าในเชิงลบ แต่จะทำ�ได้อย่างไร นั่น
คือคำ�ตอบที่ต้องค้นหากัน ทั้งนี้หากครูผู้สอนสอนให้นักเรียนรู้จักคิดวิเคราะห์ ด้วยการใช้เหตุ
และผลก่อนที่จะตัดสินใจในการกระทำ�หรือแสดงออก จะทำ�ให้นักเรียนมีความตระหนักและมี
ส่วนร่วมในการรับผิดชอบต่อสังคมได้
ทุกวิชาสามารถเข้าถึงจริยธรรมได้หรือไม่?
ทุกวิชาย่อมมีจริยธรรมภายใต้วิชาของตนเอง เช่นเดียวกับวิชาชีววิทยาที่มีชีวจริยธรรม
(bioethics) เพื่อเป็นแนวปฏิบัติให้ผู้ที่ศึกษาชีววิทยาได้พึงปฏิบัติต่อสิ่งที่มีชีวิตด้วยกันหรือสิ่งที่
ต้องเกี่ยวข้องกับสิ่งมีชีวิตในแนวทางที่ถูกต้อง คำ�ว่า ชีวจริยธรรม ประกอบด้วยคำ�ที่มาจากภาษา
กรีก 2 คำ�คือ bios หมายถึง ชีวิต (life) และ ethicos หมายถึง ดี (good) หรือ เลว (bad) ถูก
(right) หรือ ผิด (wrong) ดังนั้นอาจกล่าวได้ว่าชีวจริยธรรมเกี่ยวข้องกับคุณค่าของชีวิตหรือ
การมีชีวิตนั่นเอง และเป็นส่วนประกอบหนึ่งของจริยธรรมที่เกี่ยวข้องกับวิทยาศาสตร์ชีวภาพ
(life sciences) และชีววิทยา เนื่องจากวิชาชีววิทยาเป็นวิชาที่ศึกษาเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตทุกชนิด
ไม่ว่าจะเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีขนาดเล็กที่สุดไปจนถึงสิ่งมีชีวิตที่มีขนาดใหญ่ นอกจากนี้คงไม่มีใครที่
จะปฏิเสธว่าความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในปัจจุบันส่วนหนึ่งมีพื้นฐานมาจาก
ความรู้เพิ่มเติมสำ�หรับครู
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 1 | การศึกษาชีววิทยา
ชีววิทยา เล่ม 1
33