คู่มือการใช้หลักสูตรรายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์ วิชาโลก ดาราศาสตร์และอวกาศ ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551

กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ วิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ 22 ผลการเรียนรู้ ชั้น สาระการเรียนรู้เพิ่มเติม ๔. อธิบายการหมุนเวียนของอากาศตามเขตละติจูด และผลที่มีต่อภูมิอากาศ ๕. อธิบายปัจจัยที่ทำ�ให้เกิดการแบ่งชั้นน้ำ�ในมหาสมุทร ๖. อธิบายปัจจัยที่ทำ�ให้เกิดการหมุนเวียนของน้ำ�ในมหาสมุทรและรูปแบบการหมุนเวียน ของน้ำ�ในมหาสมุทร ๗. อธิบายผลของการหมุนเวียนของน้ำ�ในมหาสมุทรที่มีต่อลักษณะลมฟ้าอากาศ สิ่งมีชีวิต และ สิ่งแวดล้อม - แต่ละบริเวณของโลกมีความกดอากาศแตกต่างกันประกอบกับอิทธิพลจากการหมุน รอบตัวเองของโลกทำ�ให้อากาศในแต่ละซีกโลกเกิดการหมุนเวียนของอากาศตามเขตละติจูด แบ่งออกเป็น ๓ แถบ โดยแต่ละแถบมีภูมิอากาศแตกต่างกัน ได้แก่ การหมุนเวียนแถบขั้วโลก มีภูมิอากาศแบบหนาวเย็น การหมุนเวียนแถบละติจูดกลางมีภูมิอากาศแบบอบอุ่น และ การหมุนเวียนแถบเขตร้อนมีภูมิอากาศแบบร้อนชื้น - บริเวณรอยต่อของการหมุนเวียนอากาศแต่ละแถบละติจูด จะมีลักษณะลมฟ้าอากาศที่ แตกต่างกัน เช่น บริเวณใกล้ศูนย์สูตรมีปริมาณหยาดน้ำ�ฟ้าเฉลี่ยสูงกว่าบริเวณอื่น บริเวณ ละติจูด ๓๐ องศามีอากาศแห้งแล้ง ส่วนบริเวณละติจูด ๖๐ องศา อากาศมีความแปรปรวนสูง - น้ำ�ในมหาสมุทรมีอุณหภูมิและความเค็มของน้ำ�แตกต่างกันในแต่ละบริเวณและแต่ละระดับ ความลึก ซึ่งหากพิจารณามวลน้ำ�ในแนวดิ่งและใช้อุณหภูมิเป็นเกณฑ์ จะสามารถแบ่งชั้นน้ำ� ได้เป็น 3 ชั้นคือ น้ำ�ชั้นบน น้ำ�ชั้นเทอร์โมไคลน์ และน้ำ�ชั้นล่าง - การหมุนเวียนของกระแสน้ำ�ผิวหน้าในมหาสมุทรได้รับอิทธิพลจากการหมุนเวียนของอากาศ ในแต่ละแถบละติจูดเป็นปัจจัยหลักประกอบกับแรงคอริออลิสทำ�ให้บริเวณซีกโลกเหนือมีการ ไหลเวียนของกระแสน้ำ�ผิวหน้าในทิศทางตามเข็มนาฬิกา และทวนเข็มนาฬิกาในซีกโลกใต้ ซึ่งกระแสน้ำ�ผิวหน้าในมหาสมุทรมีทั้งกระแสน้ำ�อุ่น และกระแสน้ำ�เย็น ส่วนการหมุนเวียน กระแสน้ำ�ลึกเป็นการหมุนเวียนของน้ำ�ชั้นล่าง เกิดจากความแตกต่างของอุณหภูมิและความเค็ม ของน้ำ� โดยกระแสน้ำ�ผิวหน้าและกระแสน้ำ�ลึกจะหมุนเวียนต่อเนื่องกัน - การหมุนเวียนอากาศและน้ำ�ในมหาสมุทร ส่งผลต่อลักษณะอากาศ สิ่งมีชีวิต และสิ่งแวดล้อม แตกต่างกันไปเช่น การเกิดน้ำ�ผุดน้ำ�จม จะส่งผลต่อความอุดมสมบูรณ์ของชายฝั่ง เช่น กระแสน้ำ�อุ่นกัลฟ์ สตรีมที่ทำ�ให้บางประเทศในทวีปยุโรปไม่หนาวเย็นจนเกินไปนักและเมื่อ การหมุนเวียนอากาศและน้ำ�ในมหาสมุทรแปรปรวน ทำ�ให้เกิดผลกระทบต่อสภาพลมฟ้า อากาศ เช่น ปรากฏการณ์เอลนีโญและลานีญา ซึ่งเกิดจากความแปรปรวนของลมค้าและส่งผล ต่อสภาพลมฟ้าอากาศของประเทศที่อยู่บริเวณมหาสมุทรแปซิฟิก รวมถึงบริเวณอื่น ๆ บนโลก