คู่มือการใช้หลักสูตรรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551

วิทยาศาสตร์กายภาพ (ฟิสิกส์) ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 การวิเคราะห์ตัวชี้วัด แนวทางการจัดการเรียนรู้ แนวทางการวัดและประเมินตัวชี้วัด ตัวชี้วัด 7. สังเกตและอธิบายการเกิดเสียงสะท้อนกลับ เสียงก้อง บีต ดอปเพลอร์ และการสั่นพ้องของเสียง ด้านความรู้ 1. เสียงจากแหล่งกำ�เนิดเดินทางไปกระทบวัตถุ แล้วสะท้อนกลับมายังผู้ฟัง ถ้าผู้ฟังได้ยินเสียง ที่ออกจากแหล่งกำ�เนิดและเสียงที่สะท้อน กลับมาแยกจากกัน เสียงที่ได้ยินนี้เป็นเสียง สะท้อนกลับ 2. ถ้าผู้ฟังได้ยินเสียงที่ออกจากแหล่งกำ�เนิดและ เสียงที่สะท้อนกลับมาอย่างต่อเนื่องเหมือน เป็นเสียงเดียวกัน เสียงที่ได้ยินนี้เป็นเสียงก้อง 3. เสียงจากแหล่งกำ�เนิดสองแหล่งที่มีความถี่ ต่างกันไม่มากมารวมกัน จะทำ�ให้ได้ยินเสียง ที่ดัง ค่อยสลับกันเป็นจังหวะเรียกว่า บีตของ เสียง 4. เมื่อแหล่งกำ�เนิดเสียงเคลื่อนที่ ผู้ฟังเคลื่อนที่ หรือทั้งแหล่งกำ�เนิดและผู้ฟังเคลื่อนที่ ผู้ฟัง จะได้ยินเสียงที่มีความถี่เปลี่ยนไป เรียกว่า ปรากฎการณ์ดอปเพลอร์ 5. ถ้าอากาศในท่อถูกกระตุ้นด้วยคลื่นเสียงที่มี ความถี่ตรงกับความถี่ธรรมชาติของอากาศ ในท่อนั้น จะเกิดการสั่นพ้องของเสียง 1. นำ�เข้าสู่บทเรียน โดยให้นักเรียนบอกเล่าประสบการณ์ หรือ ชมวีดิทัศน์ เกี่ยวกับการได้ยินเสียงสะท้อนกลับในบริเวณที่มีพื้นที่กว้างๆ เช่น บริเวณ ภูเขา ห้องประชุมหรือห้องกีฬาในร่ม จากนั้น อภิปรายร่วมกันจนได้ ข้อสรุปเกี่ยวกับความหมายของเสียงสะท้อนกลับ 2. ให้ความรู้เกี่ยวกับเสียงก้อง และยกตัวอย่างสถานที่ต่างๆ ที่มีการออกแบบ ให้ลดการเกิดเสียงก้อง จากนั้น ตั้งคำ�ถามเกี่ยวกับแนวทางการลดเสียงก้อง และเสียงสะท้อนกลับในสถานที่ต่าง ๆ ร่วมกันอภิปราย 3. อภิปรายเพื่อทบทวนความรู้เกี่ยวกับการรวมคลื่นของคลื่นเสียง จากนั้น ตั้งคำ�ถามว่าถ้าคลื่นเสียงจากแหล่งกำ�เนิดเสียงสองแหล่งที่มีความถี่ต่างกัน เล็กน้อยมาพบกัน เสียงที่ได้ยินจะเป็นอย่างไร 4. สาธิตกิจกรรมเพื่อศึกษาการเกิดบีตของคลื่นเสียง เช่น ใช้เครื่องกำ�เนิด สัญญาณเสียงต่อกับลำ�โพงเหมือนกันจำ�นวน 2 ชุด ปรับความถี่เสียงของ ลำ�โพงให้ต่างกันเล็กน้อย แล้วถามนักเรียนว่า ถ้าเสียงที่มีความถี่ต่างกัน เล็กน้อยมาพบกัน จะได้ยินเสียงเป็นอย่างไร จากนั้นให้นักเรียนสังเกต เสียงที่ด้านหน้าของลำ�โพงทั้ง 2 ตัว อภิปรายร่วมกันเพื่อลงข้อสรุปเกี่ยวกับ บีตของเสียง 5. นำ�เข้าสู่เรื่องปรากฏการณ์ดอปเพลอร์โดยให้นักเรียนบอกเล่าประสบการณ์ เกี่ยวกับ การได้ยินเสียงไซเรนจากรถดับเพลิงหรือรถกู้ภัยที่วิ่งเข้าหาและ วิ่งออกจากนักเรียน จากนั้นตั้งคำ�ถามว่า เสียงที่ได้ยินมีลักษณะอย่างไร อภิปรายร่วมกัน ด้านความรู้ เสียงสะท้อนกลับ เสียงก้อง บีต ดอปเพลอร์ และ การสั่นพ้องของเสียง จากการคำ�ถามตรวจสอบ ความเข้าใจระหว่างเรียน การสรุป คำ�ถามท้ายบท และแบบทดสอบ ด้านทักษะ 1. การสังเกต การคิดอย่างมีวิจารณญาณ และ การลง ความเห็นจากข้อมูล จากการอภิปรายร่วมกันเกี่ยวกับ ผลการสังเกต 2. การพยากรณ์ จากการตอบคำ�ถามเกี่ยวกับ การรวมคลื่นของคลื่นเสียงที่มีความถี่ต่างกันเล็กน้อย ด้านจิตวิทยาศาสตร์ ความอยากรู้อยากเห็นและความมีเหตุผล จากการ ร่วมทำ�กิจกรรม การอภิปรายร่วมกัน และการสรุป 155