คู่มือครู รายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เคมี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่ม 1

10 บทที่ 1 | ความปลอดภัยและทักษะในปฏิบัติการเคมี สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เคมี เล่ม 1 แนวการจัดการเรียนรู้ 1. ครูใช้คำ�ถามนำ�ว่า การทำ�ปฏิบัติการเคมีได้อย่างปลอดภัยจะต้องคำ�นึงถึงเรื่องใดบ้าง เพื่อ นำ�เข้าสู่เรื่องความปลอดภัยในการทำ�งานกับสารเคมี จากนั้นครูกระตุ้นความสนใจของนักเรียนโดย แสดงรูปหรือขวดบรรจุสารเคมีที่มีสัญลักษณ์และข้อมูลในฉลากสารเคมี เช่น โพแทสเซียมไอโอไดด์ (KI) เลด(II)ไนเทรต (Pb(NO 3 ) 2 ) โซเดียมไฮโดรเจนคาร์บอเนต (NaHCO 3 ) กรดแอซีติก (CH 3 COOH) โพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต (KMnO 4 ) กรดไฮโดรคลอริก (HCl) โซเดียมไฮดรอกไซด์ (NaOH) จากนั้น ให้นักเรียนจัดกลุ่มสารเคมีโดยใช้รูปสัญลักษณ์ที่ปรากฏบนฉลากเป็นเกณฑ์ในการแบ่งกลุ่ม เพื่อ นำ�เข้าสู่เรื่องฉลากและสัญลักษณ์ความเป็นอันตรายของสารเคมี ซึ่งนักเรียนอาจจัดกลุ่มโดยแบ่ง สารเคมีที่มีรูปสัญลักษณ์เหมือนกันไว้เป็นกลุ่มเดียวกัน 2. ครูอธิบายเกี่ยวกับข้อมูลบนฉลากของสารเคมีว่าส่วนมากประกอบด้วยชื่อผลิตภัณฑ์ รูปสัญลักษณ์แสดงความเป็นอันตราย คำ�เตือน ข้อมูลความเป็นอันตราย ข้อควรระวัง และข้อมูลบริษัท ผู้ผลิตสารเคมี และสัญลักษณ์ความเป็นอันตรายของสารเคมีในระบบ Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) ซึ่งเป็นระบบที่ใช้สากล และ National Fire Protection Association Hazard Identification System (NFPA) ซึ่งเป็นระบบ ที่ใช้ในสหรัฐอเมริกา โดยยกตัวอย่างฉลากสารเคมี ดังรูป 1.1 ตามรายละเอียดในหนังสือเรียน ได้แก่ กรดไฮโดรคลอริกเข้มข้น (HCl) แอมโมเนีย (NH 3 ) โดยชี้ประเด็นให้นักเรียนเห็นว่ารายละเอียดของ ข้อมูลมีองค์ประกอบส่วนใหญ่คล้ายคลึงกัน แต่ตำ�แหน่งของข้อมูลต่าง ๆ บนฉลากอาจต่างกัน 3. ครูอธิบายเกี่ยวกับสัญลักษณ์แสดงความเป็นอันตรายในระบบ GHS โดยยกตัวอย่าง สัญลักษณ์ ดังรูป 1.2 จากนั้นครูให้นักเรียนพิจารณาฉลากของกรดไฮโดรคลอริกเข้มข้นและแอมโมเนีย ในรูป 1.1 แล้วตอบคำ�ถามเพื่อตรวจสอบความเข้าใจ ทั้งนี้ครูอาจอธิบายเพิ่มเติมด้วยว่าอันตรายจากสารเคมีนั้นมีความเกี่ยวข้องกับปริมาณ ความเข้มข้น และเวลาที่สัมผัสกับสารเคมีด้วย จากฉลากของกรดไฮโดรคลอริกและแอมโมเนีย สารเคมีทั้งสองมีอันตรายตามระบบ GHS อย่างไรบ้าง กรดไฮโดรคลอริกเป็นสารกัดกร่อนและเป็นอันตรายต่อสุขภาพ และแอมโมเนียเป็น สารกัดกร่อน สารไวไฟ และมีอันตรายถึงชีวิต ตรวจสอบความเข้าใจ